Nastawienie na rozwój
Zaktualizowano: 20 lis 2020
NASTAWIENIE NA ROZWÓJ
Autor: Krzysztof Słaboń
Wyobraź sobie sytuację: dzwoni do Ciebie szef z informacją, że właśnie wylądował na kwarantannie i prosi Cię o zastępstwo w poprowadzeniu prezentacji przez zarządem odnośnie projektu, który razem z zespołem przygotowywaliście przez kilka ostatnich tygodni. Próbujesz się wymigać - kiedyś sobie postanowiłeś, że nie będziesz robił rzeczy, w których nie czujesz się pewnie, i kropka. Szef próbuje Cię przekonać, jego argumenty zaczynają do Ciebie nawet trafiać, zwłaszcza kiedy stwierdza, że „chcę żebyś to był ty, bo czujesz ten projekt, widzisz w nim sens i będziesz w stanie zarazić zarząd swoim entuzjazmem lepiej niż ktokolwiek inny”. I gdy prawie jesteś już gotowy, by podjąć się tej prezentacji, słyszysz, że x, który jest świetny w prezentacjach, pomoże Ci się przygotować i może być obecny w czasie prezentacji, żeby powiedzieć Ci potem, co możesz poprawić następnym razem. Co to to nie, nie będziesz się błaźnił ani przed zarządem, ani przed x. Jesteś specem w swojej dziedzinie i na tym poprzestańmy. Odmawiasz.
Carol Dweck, profesorka psychologii na Uniwersytecie Stannforda ma określnie na ten stan. Stan, który - uczciwie przyznajmy - znany jest w mniejszym lub większym stopniu większości z nas. To „fixed mindset”, tłumaczone na język polski jako nastawienie na tożsamość, nastawienie na rezultat, nastawienie usztywnione. Przytaczam kilka tłumaczeń, gdyż dobrze oddają one to, co się kryje pod tym terminem. To przeświadczenie, że jestem, jaki jestem i kropka. Najważniejsze w życiu to pokazać się światu, udowodnić swoją kompetencję. Wykonanie czegoś poniżej poziomu, błąd, wystawienie się na krytyczną informację zwrotną, pokazanie, że coś sprawia mi trudność – od tego trzeba się trzymać z daleka. To są sytuacje, które nas obnażają, pokazują, że jesteśmy słabi, niekompetentni etc.
Dweck, odwołując się do prowadzonych przez siebie badań twierdzi, że niewiele jest rzeczy, które mogą torpedować nasz rozwój tak mocno, jak tego typu przekonanie. Dzieje się tak dlatego, że wszystkie wymienione powyżej czynniki – podejmowanie wyzwań, zmaganie się z tym co dla nas trudne, uczenie się na błędach – nieuniknionych, kiedy zaczynamy coś nowego lub wchodzimy na wyższy poziom, informacje zwrotne, które pomagają nam usprawniać działanie, wreszcie bliskość kogoś bardziej doświadczonego, czy po prostu lepszego, od kogo możemy się uczyć - to są czynniki, które są nieodzowne dla rozwoju. Nie jest on możliwy, kiedy ich unikamy, czy wręcz je odrzucamy.
Wyżej opisanej postawie Dweck przeciwstawia tzw. nastawienie na rozwój (ang. Growth Mindset).
I tu zacznijmy od dobrej wiadomości. Nastawienie na rozwój można rozwijać! W jaki sposób – o tym napiszę dalej. Najpierw scharakteryzujmy stan pożądany.
Growth Mindset to postawa, która bazuje na przekonaniu, że mogę się uczyć i rozwijać. Brzmi banalnie? Być może. Zobaczmy jednak, jakie konsekwencje ma takie myślenie. Kiedy w określonym obszarze życia patrzysz na siebie w perspektywie rozwoju, wtedy wyzwanie, wejście w nowy nieznany obszar, jest szansą na wzrost. Kiedy coś sprawia Ci trudność, to sygnał, że się rozwijasz. Traktujesz swój mózg jak mięsień, który rośnie, kiedy jest poddawany wysiłkowi. Dokładnie ta sama sytuacja, która dla tak samo utalentowanej osoby, ale o silniejszym nastawieniu na tożsamość jest informacją „jesteś w tym słaby i tak zostanie”, dla Ciebie jest sygnałem – to dla mnie trudne dzisiaj, ale dzięki temu mój mięsień rośnie i jutro (albo za miesiąc czy za rok) to będzie dla mnie łatwiejsze. Carol Dweck powtarzała swoim uczniom - „Jeżeli to działanie sprawia Ci trudność, to nie znaczy, że jesteś głupi, tylko znaczy, że się rozwijasz”. Podobnie jest z innymi czynnikami, które powodują rozwój – błąd jest dla Ciebie informacją o tym, co następnym razem możesz zrobić inaczej, tak samo informacja zwrotna, w której ktoś zwraca Ci uwagę, czy obecność osoby bardziej doświadczonej – to wszystko jest szansą na rozwój, sytuacją wręcz pożądaną. Oczywiście nie oznacza to, że krytyczna uwaga czy popełnienie błędu będą dla Ciebie zawsze przyjemne, ale nie będą Cię paraliżować. Nie będziesz od nich uciekał, szybciej dojdziesz do momentu, w którym zadasz sobie pytanie: czego się z tej sytuacji uczę, co mogę zrobić inaczej. Jesteś w podróży, ale żeby nawigować, potrzebujesz wiedzieć, gdzie jesteś dzisiaj i jak iść dalej. Informacje zwrotne, które do Ciebie spływają, tego właśnie dotyczą. Nie walczysz o utrzymanie pozytywnych etykiet lub niedoklejanie negatywnych. W tym kontekście twoim kluczowym pytaniem nie jest kim jestem, ale gdzie jestem, dokąd idę i jak tam dojść.
Wyżej opisane postawy są skrajnościami. W rzeczywistości reprezentujemy całe spektrum przekonań i postaw, które można rozciągnąć między nimi. Dodatkowo, nasze nastawienie może się zmieniać w czasie i być inne w różnych obszarach naszego życia. Mogę reprezentować wzorcowe nastawienie na rozwój w sporcie, ale z jakiś powodów w kwestii relacji propaguję sobie i światu niewzruszony komunikat: taki już jestem i kropka - pomimo faktu, że akurat w tej dziedzinie mogę mieć wiele do nadrobienia.
Jak wzmacniać w sobie nastawienie na rozwój? Jak wspierać innych w tym obszarze?
Przede wszystkim - w kolejności jak wyżej. Zacznij od siebie, a potem świeć przykładem i jeśli trzeba, to mów o swoim podejściu.
Kultywuj przekonanie, że możesz się uczyć i rozwijać. Powtarzaj to sobie!!!
Wzmocnij powyższe przekonanie wiedzą z obszaru neuronauki. Według najnowszych odkryć, nasze umysły są bardziej elastyczne niż nam się wcześniej wydawało.
Kiedy coś sprawia Ci trudność, doceń to. Właśnie teraz się rozwijasz. Wytrwaj.
Pamiętaj, że błędów nie popełnia tylko ten, co nic nie robi. Nie bądź dla siebie zbyt surowy, a jednocześnie wyciągaj wnioski na przyszłość.
Doceniaj wysiłek bardziej niż efekt. A kiedy ocena efektu jest istotna, to dbaj o to, jakich słów używasz do oceniania. Zobacz, jak wiele zmienia ocena „jeszcze nie” wypowiedziana w miejsce „źle”.
Szukaj możliwości współpracy z osobami nastawionymi na rozwój. Obserwuj ich, poproś żeby opowiedzieli Ci swoją historię, zwłaszcza odnośnie miejsca, z którego startowali.
Klasyczna etyka cnót i charakteru bardzo dobrze współgra z budowaniem nastawienia na rozwój. Jak powiedział, a właściwie zaćwierkał teolog i aktywista Steve Chalkie „w życiu nie tyle chodzi o to, by odnaleźć siebie. Chodzi bardziej o odkrycie prawdy o tym, że sposób w jaki inwestujesz swój czas i swoje zdolności powoli Cię kształtuje.”
Wróćmy do tej nie do końca fikcyjnej historii z początku artykułu. Co się dzieje, kiedy twoja życiowa i zawodowa uwaga skupiona jest nie tyle na tym, by dobrze wypaść, co na procesie stawania się lepszym? Pada propozycja. Ogarnia cię obawa – czy sobie poradzę, czy zrobię to wystarczająco dobrze. Szef mówi swoje. Czujesz mieszaninę ulgi i lekkie mrowienie ekscytacji. Nowa sytuacja, dobry pretekst, żeby się przemóc i nauczyć się prezentować te wszystkie myśli i pomysły, których pełna jest twoja głowa. Cieszysz się, że nie będziesz sam. X jest naprawdę niezły w te klocki i jeżeli miałbyś się od kogoś w tej firmie uczyć, to pewnie od niego. Trochę Cię wkurza tymi swoimi korpo anglicyzmami i powiedzonkami na każdą okazję, ale co tam, dzwonisz, dzielisz się tym, co ci się przetacza przez głowę. X jest dobrym słuchaczem, ale nie byłby sobą, gdyby nie wtrącił swoich trzech groszy na koniec. There is less stress, when you rather bless, instead of impress. W wolnym tłumaczeniu: Zwalczysz stres, gdy skupisz się na tym co masz do przekazania innym, bardziej niż na chęci wywarcia wrażenia
Powodzenia!!!
Krzysztof Słaboń
krzystof.slabon@turqsowa.pl
Zamiast bibliografii:
Na Carol Dweck trafiłem pierwszy raz dyskutując z Jarkiem Traczyńskim z Kollegium Tutorów kwestię, na ile fundamentalne dla rozwoju jest zmapowanie własnych talentów. Dziękuję za tę rozmowę. Potem umocnił moje zainteresowanie sam Bill Gates, który umieścił książkę Carol Dweck na publikowanej przez siebie liście poleceń https://www.gatesnotes.com/books/mindset-the-new-psychology-of-success
Książka Carol Dweck jest wydana po polsku pt. Nowa psychologia sukcesu przez wydawnictwo Muza. Na ted.com jest dostępny jej wykład https://www.ted.com/talks/carol_dweck_the_power_of_believing_that_you_can_improve?language=pl
Jeżeli jednak szukasz dobrego wprowadzenia do jej konceptu, to bardziej polecam film nagrany przez Trevora Ragana i grupę Train & Ugly. To najlepszy krótki film w tym temacie, jaki widziałem. https://www.youtube.com/watch?v=75GFzikmRY0
Koncept Carol Dweck ugruntowuje się nie tylko w kulturze organizacji biznesowych, ale także w politykach edukacyjnych. Renomowane Center for Curriculum Redesign opracowało kluczowe kompetencje, niezbędne w XXI wieku. Wszystkie wyróżnione przez nich kompetencje są zanurzone w bazowej, jaką jest świadome myślenie (metacognition). Składa się na nie oprócz rozwijania umiejętności uczenia się, autorefleksji i samoświadomości dotyczącej procesów myślowych - właśnie nastawienie na rozwój (Growth Mindset).
http://curriculumredesign.org/
Angielski bon mot na końcu historii usłyszałem w jednym z wywiadów Josepha Greenego.
Nowe odkrycia w obszarze rozwoju umysłu w dogłębny i jednocześnie przystępny sposób opisane są w książce Elkhonona Goldberga Jak umysł rośnie w siłę, gdy mózg się starzeje, Wydawnictwo Naukowe PWN 2014.